Hiện tượng biến đổi khí hậu đang xảy ra ở hầu hết các khu vực trên thế giới. Gây ra nhiều tác động tiêu cực đến môi trường nuôi trồng thủy sản. Nhiệt độ nước dao động bất thường ảnh hưởng lớn đến sức khỏe vật nuôI. Đặc biệt làm tăng nguy cơ bệnh ở cá trắm cỏ – loài cá nước ngọt phổ biến trong các mô hình nuôi ghép.
Vào mùa đông – xuân, khi nhiệt độ xuống thấp và phân tầng nhiệt độ xảy ra trong ao nuôi. Cá trắm cỏ trở nên nhạy cảm hơn với các mầm bệnh. Sức đề kháng yếu đi khiến chúng dễ mắc các bệnh truyền nhiễm, đặc biệt là bệnh xuất huyết do vi khuẩn.
Cá trắm cỏ dễ mắc bệnh vào mùa lạnh
Thời điểm giao mùa, đặc biệt là cuối đông đầu xuân, là giai đoạn bùng phát nhiều bệnh ở cá trắm cỏ. Nguyên nhân chính là do sự kết hợp giữa nhiệt độ thấp và sức đề kháng giảm sau mùa đông lạnh giá. Một số vi khuẩn thường phát triển mạnh trong điều kiện này gồm:
Aeromonas hydrophila – thủ phạm chính gây xuất huyết
Đây là loài vi khuẩn quen thuộc gây bệnh ở nhiều loài cá nước ngọt như cá chép, cá rô phi và cá trắm cỏ. Khi môi trường ao nuôi bị lạnh đột ngột, Aeromonas hydrophila hoạt động mạnh hơn, dễ gây bệnh xuất huyết với các triệu chứng như:
-
Xuất huyết quanh mang, phần đầu và vây đuôi
-
Lở loét toàn thân
-
Gan nhiễm mỡ, lá lách sưng to, thận thoái hóa
Acinetobacter lwoffii – vi khuẩn gram âm nguy hiểm
Vi khuẩn này cũng gây bệnh ở cá trắm cỏ, chủ yếu là xuất huyết và hoại tử. Khả năng thích nghi tốt với nhiều loại môi trường nước khiến Acinetobacter lwoffii dễ phát triển khi nhiệt độ giảm, nhất là trong khoảng 12–16°C.
Nhiệt độ thấp làm tăng tỷ lệ tử vong
Trong một nghiên cứu thí nghiệm:
-
Cá trắm cỏ nhiễm Acinetobacter lwoffii có tỷ lệ chết 66,7% sau 96 giờ
-
Cá nhiễm Aeromonas hydrophila chết 53,3%
Cả hai nhóm cá đều có biểu hiện giống nhau: xuất huyết, lở loét da, cá bơi yếu và chết chỉ sau vài ngày. Dịch bệnh bùng phát mạnh nhất khi nhiệt độ ao duy trì ở mức thấp liên tục, từ 12–16°C.
Các vi khuẩn phổ biến gây bệnh ở cá trắm cỏ
Ngoài hai loài vi khuẩn trên, nhiều vi khuẩn khác cũng gây bệnh nghiêm trọng khi nhiệt độ giảm:
-
Flavobacterium sp
-
Yersinia sp
-
Lactococcus sp
-
Renibacterium sp
-
Aeromonas sp (phổ biến nhất)
Chúng có thể gây viêm da, loét mắt, thối vây, tụ huyết, hoại tử cơ quan nội tạng (đặc biệt là thận và lá lách), dẫn đến nhiễm trùng huyết ở cá trắm cỏ.
Cảnh báo nguy cơ dịch bệnh lan rộng
Khi cá trắm cỏ bị suy giảm miễn dịch do lạnh, kết hợp với sự phát triển nhanh của vi khuẩn, nguy cơ bùng phát dịch bệnh hàng loạt là rất cao. Điều này gây thiệt hại lớn về kinh tế cho người nuôi.
Giải pháp phòng bệnh cho cá trắm cỏ mùa lạnh
Để hạn chế bệnh ở cá trắm cỏ do nhiệt độ thấp, người nuôi cần chủ động các biện pháp phòng ngừa:
-
Che chắn ao nuôi kỹ lưỡng, tránh gió lạnh thổi trực tiếp
-
Duy trì mực nước ổn định và nhiệt độ trên 20°C nếu có thể
-
Bổ sung vitamin, khoáng chất để tăng sức đề kháng
-
Theo dõi sát cá trong thời gian chuyển mùa để phát hiện sớm triệu chứng bệnh
Nhiệt độ thấp do biến đổi khí hậu là nguyên nhân gián tiếp gây ra nhiều bệnh ở cá trắm cỏ, đặc biệt là bệnh xuất huyết. Việc theo dõi sát diễn biến thời tiết và chủ động các biện pháp giữ nhiệt, tăng đề kháng là cách hiệu quả để bảo vệ đàn cá khỏi dịch bệnh trong mùa đông.
